Inicjatywa powstania Towarzystwa Przyjaciół Chorych “Hospicjum” w Białymstoku sięga 1987 roku. Wtedy właśnie to grupa lekarzy i pielęgniarek z Białostockiego Szpitala Onkologicznego oraz Specjalistycznego Psychiatrycznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w Choroszczy oraz osoby niezwiązane zawodowo z medycyną ( m.in. dziennikarz Krzysztof Ochrymiuk) stworzyły grupę założycielską Towarzystwa Przyjaciół Chorych “Hospicjum” w Białymstoku. Była to odpowiedź na pogłębiający się kryzys służby zdrowia w czasach stanu wojennego, którego bezpośrednim skutkiem był kryzys ekonomiczny dotykający każdego aspektu życia polskiego społeczeństwa. Najbardziej znieczulica społeczna była widoczna w przypadku ludzi chorych, nie rokujących już nadziei na wyleczenie, czyli tzw. terminalnych. Na terenie biednego Podlasia było to widoczne bardziej niż w innych regionach Polski.

Coraz częściej stacjonarne jednostki służby zdrowia odmawiały przyjmowania takich pacjentów w obawie, iż rodziny tych pacjentów nie zgłoszą się po tych chorych, kiedy jednostka będzie chciała ich wypisać. natomiast rodziny takich pacjentów nie potrafiły, nie chciały, nie były w stanie zająć się nieuleczalnie chorymi członkami rodziny. Mimo iż od średniowiecza ludzie umierający byli traktowani z ogromną czcią i szacunkiem, to rozwój konsumpcyjnego stylu życia w latach 90-tych Polski nie służył budowaniu więzi rodzinnych oraz poczucia odpowiedzialności za bliskich aż do śmierci. Efektem tego stanu rzeczy było umieranie chorych w domach, bez profesjonalnej opieki medycznej ,wsparcia rodziny, samotnie, w bólach i cierpieniu zarówno fizycznym jak i psychicznym.

Osoby chore onkologicznie, którym często dopiero po wizycie w komitecie Wojewódzkim PZPR przy ul. Liniarskiego w Białymstoku ( obecna siedziba Uniwersytetu w Białymstoku ), udawało się dostać do szpitala, były tam traktowane jako “zło konieczne”. Personel medyczny nie miał czasu/ochoty/umiejętności/środków by zajmować się takimi chorymi. Pielęgnacja takiego pacjenta praktycznie nie była stosowana, co skutkowało zazwyczaj umieraniem takiej osoby w iście niehumanitarnych warunkach – brudniej, z ogromnymi ranami powstałymi na skutek wielotygodniowego leżenia ( tzw. odleżynami ) oraz w ogromnym cierpieniu, gdyż stosowanie leków przeciwbólowych dla nieuleczalnie chorych było w mniemaniu wielu ludzi medycyny nieuzasadnionym wydatkiem.

Białostocka grupa założycielska pierwsze zebranie, na którym pojawiło się 17 osób, odbyła 21 maja 1987 roku. Podjęto uchwałę o powołaniu do życia Towarzystwa Przyjaciół Chorych “Hospicjum” w Białymstoku, przyjęto projekt Statutu Towarzystwa oraz powołano tymczasowy Zarząd.

28 maja 1987 roku złożono wniosek o rejestrację towarzystwa Przyjaciół Chorych “Hospicjum” w Białymstoku do Dyrektora Społeczno – Administracyjnego Urzędu Wojewódzkiego w Białymstoku.

Niestety 28 lipca 1987 r. Towarzystwo otrzymało odmowną decyzję w sprawie rejestracji. W uzasadnieniu można przeczytać, że uważa się, iż cele jakie stawia sobie Towarzystwo z powodzeniem są w chwili obecnej realizowane przez Polski Czerwony Krzyż oraz Polski Komitet Pomocy Społecznej.

W rzeczywistości ówczesna władza bała się wszelkiego rodzaju zrzeszania się społeczeństwa w grupy pozapartyjne i gdzie tylko było to możliwe, starano się ograniczać taką działalność. Odmowa ta zbiegła się w czasie również z publikacją pierwszego w Białymstoku artykułu w Gazecie Białostockiej pióra Marii Romanowskiej i Krzysztofa Ochrymiuka “Szansa na godną śmierć“, który propagował ideę hospicyjną na terenie Białegostoku i jednocześnie informował o danych statystycznych dotyczących średniego czasu trwania życia chorego z chorobą onkologiczną od momentu rozpoznania, który ówcześnie wynosił rok – władzom mogło to bardzo nie przypaść do gustu i wiele osób z grupy założycielskiej ściśle łączy ze sobą te dwa fakty.

W świetle odmowy rejestracji Tymczasowy Zarząd podjął decyzję o napisaniu odwołania od tej decyzji Ministra Spraw Wewnętrznych i 17 sierpnia 1987 roku złożono pismo odwoławcze od negatywnej decyzji białostockiego Urzędu Wojewódzkiego. Odwołanie to zostało rozpatrzone pozytywnie i 23 listopada 1987 roku wydano pozytywną decyzję dotyczącą rejestracji Towarzystwa Przyjaciół Chorych “Hospicjum” w Białymstoku w rejestrze stowarzyszeń i związków. Od tej daty Towarzystwo Przyjaciół Chorych “Hospicjum” w Białymstoku posiada osobowość prawną i jest legalnie działającym stowarzyszeniem na podstawie Rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 27 lipca 1932 – Prawo o stowarzyszeniach.

18 grudnia 1987 roku w kawiarni Fama w Białymstoku przy ul. Legionowej odbyło się I Walne Zgromadzenie Wyborcze Towarzystwa Przyjaciół Chorych “Hospicjum” z udziałem 38 członków zwyczajnych i 16 wspierających, na którym powołano Zarząd ( prezesem została dr Helena Kuleszo-Kopystecka, a wiceprezesami zostali dr Tadeusz Borowski-Beszta oraz dr Stanisław Kiluk, sekretarzem została Zuzanna Pasławska, skarbnikiem Teresa Poniecka, a członkami Piotr Żurawski oraz Mirosław Korsak), uchwalono program działania oraz powołano Komisję do Walki z Bólem.

11 lutego 1988 roku powołano do życia Punkt Konsultacyjny Hospicjum dla chorych i ich rodzin. 5 dni później punkt ten otwarto w lokalu Zakładu Psychologii Lekarskiej Akademii medycznej przy ul. Akademickiej 3. Dyżury pełniono w poniedziałki i czwartki w godzinach 15 – 17. Czternastu dyżurujących lekarzy na zmianę przyjmowało zgłoszenia osobiście lub telefonicznie od chorych lub ich rodzin. Natychmiastowo udzielano pomocy, odbywały się konsultacje lekarskie w domu chorego, wykonywano zabiegi specjalistyczne i pielęgnacyjne, zaopatrywano chorych w materiały opatrunkowe, leki oraz drobny sprzęt medyczny. Udzielano również wsparcia duchowego dla rodzin znajdujących się w jednej z najtrudniejszych sytuacji w życiu człowieka – utraty bliskiej osoby.

Ze względu na dużą ilość zgłoszeń – 23 września 1988 roku powołano 12 stałych zespołów posługujących chorym w różnych dzielnicach Białegostoku (11 ) i jeden w Choroszczy. Opiekę duchową świadczyli księża zarówno katoliccy jak i prawosławni będący gotowi nieść pomoc czy to w postaci rozmowy czy w postaci sakramentów na każde wezwanie chorych oraz ich rodzin.

Liczba członków Towarzystwa w ówczesnym czasie była bardzo chwiejna. Jedni przychodzili, inni kończyli współpracę. Na przełomie 1987/1988 Towarzystwo liczyło 56 członków z wyraźną przewagą lekarzy. Pod koniec roku 1988 liczba ta wzrosła aż do 114 członków zwyczajnych i 29 wspierających. Niestety rok 1989 i przemiany, które wtedy w Polsce zachodziły przyczyniły się do odejścia wielu osób. Część z nich zajęła się skrajnie inną działalnością, której nie dało się już łączyć z opieką hospicyjną, inni po prostu nie sprawdzili się w tej roli, która była ogromnie trudną psychicznie i czasochłonną służbą. Pod koniec roku 1989 w Towarzystwie pozostało 65 członków, z czego 27 lekarzy, 11 pielęgniarek oraz przedstawiciele innych zawodów (prawnik, ekonomista, nauczyciel, inżynier).

Należy nadmienić, iż w tamtych czasach Towarzystwo Przyjaciół Chorych “Hospicjum” w Białymstoku utrzymywało się tylko i wyłącznie ze składek członkowskich oraz z darowizn. Parokrotnie Towarzystwo otrzymało pomoc w postaci znacznej ilości leków, materiałów opatrunkowych oraz sprzętu medycznego z Komisji Charytatywnej Episkopatu Polski. Od samego początku towarzystwo kładło ogromny nacisk na łączność z kościołem zarówno katolickim jak i prawosławnym. Odbywały się spotkania modlitewne, rekolekcje, msze za chorych jak i za posługujących im członków Towarzystwa.

Ogromnym problemem w tamtych czasach był brak stałej siedziby Towarzystwa. Korzystano z dobrej woli różnych instytucji, aby mógł działać punkt konsultacyjny oraz by mogły zbierać się władze i członkowie Towarzystwa. Zebrania odbywały się w salach Akademii Medycznej w Białymstoku, Szpitala Onkologicznego w Białymstoku, Kawiarni Fama, w salach katechetycznych przy Kościele Farnym oraz w mieszkaniu prywatnym jednej z członkiń Towarzystwa. Dopiero wiosną 1989 roku MONAR udostępnił na potrzeby Towarzystwa malutki pokoik z dostępem do telefonu przy ul. Dąbrowskiego 14. Odremontowanie go i wyposażenie było możliwe tylko i wyłącznie dzięki darowiznom różnych organizacji oraz zbiórek do puszek.

Dnia 6 czerwca 1989 roku władze miejskie Białegostoku zaproponowały Towarzystwu przejęcie posesji wraz z obiektem na niej znajdującym się przy ul. Sobieskiego 1, który przeznaczony był do kapitalnego remontu prowadzonego pod kierunkiem i według zasad przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Mimo nie zakończonego postępowania administracyjnego przekazanie nastąpiło 15 maja 1990 roku, gdzie zaraz potem zaczęły się prace rozbiórkowe starego zdewastowanego budynku. 2 lata później w marcu Towarzystwo Przyjaciół Chorych “Hospicjum” podpisało akt notarialny na mocy którego przejęło nieodpłatnie w wieczyste użytkowanie od Zarządu Białostockiego w/w posesję.

19 września 1995 roku Towarzystwo otrzymało z Wydziału Architektury Urzędu Miejskiego w Białymstoku pozwolenie na budowę, w miejsce rozebranego starego budynku, który miał się stać Hospicjum Stacjonarnym. 5 listopada tego samego roku rozpoczęto prace ziemne

Zakończenie prac budowlanych oraz wykończenie budynku wewnątrz trwało 6 lat. Przez kolejny rok budynek był wyposażony w meble w działach administracyjnych, kuchni oraz salach chorych, aparaturę medyczną oraz wszystkie przedmioty niezbędne do funkcjonowania przyszłego hospicjum stacjonarnego. Oficjalnie otwarcie wraz z poświęceniem odbyło się 13 maja 2002 roku.

Należy zwrócić uwagę, iż budynek ten powstał dzięki darczyńcom prywatnym oraz instytucjonalnym. Dzięki uporowi członków Towarzystwa, a przede wszystkim Zarządowi zarówno osoby prywatne, jak i firmy nie potrafiły odmówić pomocy. Towarzystwo nie czekało z założonymi rękoma. Pisma, apele, felietony i artykuły w prasie, ogłoszenia. Towarzystwo prężnie zabiegało o dotacje, darowizny pieniężne i materiałowe, o zniżki, rabaty, niższe koszty pracownicze, o jakąkolwiek pomoc. Odbywały się koncerty, msze, zbiórki pod kościołami, na ulicach. Sami członkowie brali czynny udział w budowie, gdzie tylko mogli być pomocni, tam byli. Wiele również pomogły rodziny byłych podopiecznych Towarzystwa. Mając na uwadze powyższe można powiedzieć, iż budynek przy ul. Sobieskiego 1 jest Darem Białostoczan, darem ich serc, ale nie dla Towarzystwa, tylko dla nich samych. Budynek przy ul. Sobieskiego 1 stoi do dziś. Jest zarówno siedzibą Towarzystwa, jak również, a może przede wszystkim, jest hospicjum stacjonarnym, w którym jednocześnie przebywa 16 chorych.

W roku 1991 władze miejskie Białegostoku użyczyły Towarzystwu Przyjaciół Chorych „Hospicjum” na okres 13 lat do 31 maja 2004 roku, nieruchomość przy ul. Świętojańskiej 1c na siedzibę Towarzystwa oraz na hospicjum stacjonarne. Użyczenie to nastąpiło pod dwoma warunkami: po pierwsze Towarzystwo zobowiązało się wykonać kapitalny remont domu znajdującego się na tej działce oraz po drugie miało obowiązek ogrodzenia posesji. Oczywiście prace te Towarzystwo miało wykonać na swój koszt.

Doprowadzenie nieruchomości przy ul. Świętojańskiej do stanu użyteczności trwało niespełna rok. Wykonane było podobnie jak w przypadku budowy przy ul. Sobieskiego rękoma członków Towarzystwa, za środki pieniężne pochodzące z darowizn prywatnych oraz instytucjonalnych. Oficjalne otwarcie odbyło się 13 maja 1992 roku. W ten dzień powstało pierwsze w Polsce hospicjum stacjonarne Przygotowane były 2 małe salki, w których mogło przebywać jednocześnie 5 chorych Hospicjum to otrzymało nazwę „Hospicjum Dom Opatrzności Bożej” a pierwszy kierownikiem została pani Zuzanna Pasławska.

19 maja 1994 roku ze struktury Towarzystwa został wyodrębniony organizacyjnie i zarejestrowany Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Hospicjum Domowe, którego kierownikiem został dr Tadeusz Borowski Beszta. Hospicjum to miało za zadanie realizację opieki hospicyjnej w miejscu zamieszkania pacjenta. Przejęło obowiązki dotychczasowego Punktu Konsultacyjnego. Punkt przyjęć zgłoszeń do tejże opieki znajdował się w pomieszczeniu przy ul. Piotrkowskiej 2, którego umowę najmu zawarło Towarzystwo w marcu 1994 roku. W kolejnym roku kierownikiem ZOZ Hospicjum Domowe została lek. Teresa Żółtowska onkolog z wieloletnim doświadczeniem w pracy z nieuleczalnie chorymi w Białostockim Szpitalu Onkologicznym.

15 maja 1995 roku Towarzystwo stało się społeczną organizacją katolicka, działającą za aprobatą Rzymsko-Katoickiego Arcybiskupa Białostockiego i zgodnie z nauką Kościoła.

W związku z wejściem w życie w 1999 roku reformy służby zdrowia, a co za tym idzie stworzeniem Regionalnych Kas Chorych, Hospicjum Stacjonarne Dom Opatrzności Bożej” (na razie tylko przy ul. Świętojańskiej lc) zostało zarejestrowane jako niepubliczny zakład opieki zdrowotnej w drugiej połowie 1998 roku, a od stycznia 1999 roku podobnie jak ZOZ Hospicjum Domowe, zaczęło realizować świadczenia medyczne na podstawie umowy podpisanej z Podlaską Regionalną Kasą Chorych.

Pierwszych chorych w budynku przy ul. Sobieskiego 1 przyjęto pod opiekę na podstawie umowy na świadczenie usług medycznych w zakresie opieki stacjonarnej nad terminalnie chorymi w dniu 20 maja 2002.

Od momentu podpisania umów na świadczenie usług medycznych z Podlaską Regionalną Kasą Chorych, Towarzystwo miało stały miesięczny dopływ funduszy na swoją działalność. Mimo, iż stawki nie były wygórowane to jednak na podstawowe materiały wystarczały. Od tego również momentu zaczęło się profesjonalizowanie usług świadczonych do tej pory na zasadzie wolontariatu i wedle własnej wiedzy i umiejętności. Kontrakty podpisywane na początku z Kasą Chorych, a następnie z Narodowym Funduszem Zdrowia narzuciły świadczeniodawcom ustawiczne kształcenie i podnoszenie kwalifikacji personelu zatrudnianego w danych jednostkach (zatrudnianego bez względu na wynagrodzenie, czy też jego brak) oraz coroczne doposażenie, w ich zdaniem, niezbędny sprzęt medyczny.

W 2004 roku Zarząd Towarzystwa podjął decyzję o ubieganie się o status organizacji pożytku publicznego. Wpis do rejestru o tym statusie Towarzystwo Przyjaciół Chorych „Hospicjum” otrzymało w dniu 7 kwietnia 2004 roku. Powodów uzyskaniu tego statusu było wiele. Przede wszystkim jednak status ten miał świadczyć o prestiżu działalności tejże organizacji, ale również miał pozwolić na dopływ dodatkowych funduszy z różnych źródeł, ale przede wszystkim z odpisu 1% podatku dochodowego.

Choć Towarzystwo posiadało już dwie nieruchomości, w których łącznie było 21 łóżek przeznaczonych na działalność hospicjum stacjonarnego, to już w 2004 roku okazało się, iż jest to zdecydowanie za mało w stosunku do potrzeb zgłaszanych przez białostockie społeczeństwo. Coraz częściej zdarzało się, iż istniała kolejka chorych na przyjęcie do hospicjum stacjonarnego. Było to ogromną bolączką dla społeczników Towarzystwa jak również dla personelu hospicjum, gdyż niestety wielu z tych oczekujących nie doczekiwało przyjęcia do hospicjum. Dla szpitali taki chory był nieopłacalny”, a wymogi NFZ sprawiły, iz po zakończeniu leczenia onkologicznego, chory nie mógł nadal przebywać w oddziale szpitalnym, a w przypadku pozostawienia takiego chorego NFZ nie chciał refundować kosztów jego pobytu. Fakt, iż w 300- tysięcznym Białymstoku nie ma oddziału dla przewlekle chorych potęgował problem opieki stacjonarnej nad ciężko chorymi zarówno onkologicznie jak również nie onkologicznie, których rodziny nie były w stanie zająć się takim chorym w domu, albo w przypadku gdy taki chory nie miał swojej rodziny. Sytuacje te potęgowały potrzebę rozbudowy obecnie istniejącego hospicjum stacjonarnego. Środki uzyskiwane z 1% podatku pozwoliły mieć nadzieję, iż w przyszłości taka rozbudowa będzie możliwa. Zaczęto działania umożliwiające tę rozbudowę.

Stworzono projekt architektoniczny planowanej rozbudowy i wystąpiono w 2008 roku z wnioskiem o dotację z funduszy Unii Europejskiej, który niestety nie zyskał uznania w oczach go oceniających i Towarzystwo nie otrzymało dotacji na te cel.

Mimo tego, pierwsze prace budowlane rozpoczęły się wiosną 2009 roku i z końcem tego roku został postawiony stan surowy. 13 maja 2013, w dniu XXI rocznicy utworzenia stacjonarnej opieki hospicyjnej w Białymstoku, oficjalnie oddano do użytku nową część budynku przy ul. Sobieskiego 1. Fundusze na ten cel w dużej mierze pochodziły z odpisu 1% od podatku dochodowego, ale również dzięki darowiznom pieniężnym i materiałowym zarówno od osób fizycznych jak i prawnych. Obecni Hospicjum Stacjonarne przy ul. Sobieskiego 1 jest w stanie jednoczasowo zajmować się 67 chorymi. Na tę chwilę w budynku przy ul Świętojańskiej 1c nie jest prowadzona działalność hospicyjna.